2-منشور کورش هخامنشی

1-کتیبه آشور بانی‌پال

در این نقش برجسته، سپاهیان آشور در حال ویران کردن معبد با کلنگ دو سر و دیلم هستند و همچنین از شهر شوش زبانه‌های آتش بلند می‌شود. تعدادی هم از سربازان آشوری مشغول خارج کردن گنج‌های آن هستند.

آشوریان که حدود سه هزار سال پیش در بخشی از شمال عراق امروزی و سوریه زندگی می کردند شهر های عیلام و شوش متعلق به حکومت عیلامی ها در غرب ایران را تصرف و آن ها را با خاک یکسان کردند”آنها آمدند ، تخریب کردند ، سوزاندن ، کشتند ، دزدیدن و رفتند” و شرح عملکرد خود را در کتیبه ای بیادگار گذاشتند ، همچنین کوروش هخامنش پانصد سال بعد آشور و بابل را به تصرف خود در آورد و شرح ماوقع را در فرمانی از خود بیادگار گذاشت این دو گزارش در زیر آمده است.

مقایسه کتیبه کورش بزرگ و کتیبه بانی پال

کتیبه بانی پال(1)

 سنگ‌نگاره ویرانی شوش یا سنگ‌نگاره آشور بانی‌پال یکی از آثار باستانی است که به مناسبت غلبه آشوریان بر عیلامیان در سال ۶۴۷ پیش از میلاد خلق شده‌است. در این نقش برجسته، سپاهیان آشور در حال ویران کردن معبد با کلنگ دو سر و دیلم هستند و همچنین از شهر شوش زبانه‌های آتش بلند می‌شود. تعدادی هم از سربازان آشوری مشغول خارج کردن گنج‌های آن هستند. این اثر باستانی در موزه بریتیش می‌وزیوم لندن نگهداری می‌شود. در بخشی از کتیبه آشور بانی‌پال که به مناسبت ویرانی شهر شوش نوشته شده، چنین آمده‌است:

من، شوش، شهر بزرگ و مقدس را به خواست خدایان آشور گشودم. من وارد کاخ‌های معبد شوش شدم و هر آنچه از سیم و زر و مال فراوان بود، همه را به غنیمت برداشتم. من همه آجرهای زیگورات شوش را که با سنگ لاجورد تزئین شده بود، شکستم. من تمامی معابد عیلام را با خاک یکسان کردم، شهر شوش را به ویرانه‌ای تبدیل کردم و بر زمینش نمک پاشیدم. من همه دختران و زنان را به اسارت گرفتم. از این پس دیگر کسی، صدای شادی مردم و سم اسبان را در عیلام نخواهد شنید.

کتیبه کورش بزرگ(2)

2- من، کورش، پادشاه جهان، شاه بزرگ، شاه نیرومند، شاه بابل، شاه سومر و اکد، شاه چهار گوشه ی جهان،

٢١. پسر کمبوجه، شاه بزرگ، شاه (شهر) انشان، نوه ی[١۵] کورش، شاه بزرگ، شاه (شهر) انشان، نبیره ی چیش پیش، شاه بزرگ، شاه (شهر) انشان،

٢٢. از تخمه ی پادشاهی ای جاودانه، آن که پادشاهیش را خداوند[١۶] (= مردوک) و نبو Nabû دوست می دارند و از بهر شادی دل خویش پادشاهی او را خواهانند.
آنگاه که من (= کورش)‌ آشتی خواهان به بابل اندر شدم،[١٧]

٢٣. با شادی و شادمانی در کاخ شهریاری خویش، اورنگ سروری خویش بنهادم، مردوک، سرور بزرگ، مهر دل گشاده ام را که د[وستدار] بابل است به خواست خود به [خویشتن گروانید] (پس) هر روز پیوسته در پرستش او کوشیدم.[١٨]

٢۴. (و آنگاه که) سربازان بسیار[١٩] من دوستانه اندر بابل گام برمی داشتند، من نگذاشتم کسی (در جایی) در تمامی سرزمین های سومر و اکد ترساننده باشد.

٢۵. من (شهر) بابل و همه ی (دیگر) شهرهای مقدس را در فراوانی نعمت پاس داشتم. درماندگان باشنده در بابل را که (نبونئید) ایشان را به رغم خواست خدایان یوغی[٢٠] داده بود (؟) نه در خور ایشان،

٢۶. درماندگی هاشان را چاره کردم و ایشان را از بیگاری برهانیدم.[٢١]
مردوک، خدای بزرگ از کردارهای من شاد شد و

٢٧. (آنگاه) مرا، کورش، پادشاهی که پرستنده ی وی است و کمبوجیه، فرزند ِزاده شده ی من و همگی سپاهیانم را

٢٨. با بزرگواری، افزونی داد و ما به شادمانی، در آشتی تمام، کردارهایمان به چشم او زیبا جلوه کرد و والاترین پایه ی[٢٢] [خدائیش] را ستودیم. به فرمان او (= مردوک) همه ی شاهان بر اورنگ شاهی برنشسته

٢٩. و همگی (شاهان) جهان[٢٣] از زبرین دریا [دریای بالا] (= دریای مدیترانه) تا زیرین دریا [دریای پایین] (= دریای پارس)، (همه ی) باشندگان سرزمین های دور دست، همه ی شاهان آموری،[٢۴] باشندگان در چادرها همه ی آن ها

خرید بهترین فلزیاب های دنیا 09013545415

سنگ نوشته و کتیبه های گنج نامهاز دوران داریوش و خشایارشاه هخامنشی روی صخره های کوه الوند

کتیبه های گنج نامه

سنگ نبشته های گنج نامه نوشتارهایی از دوران داریوش و خشایارشاه هخامنشی است که بر دل یکی از صخره های کوه الوند در فاصله ۵ کیلومتری غرب همدان و در انتهای دره عباس آباد حکاکی شده است. کتیبه ها هر کدام در سه ستون ۲۰ سطری به زبان های پارسی باستان، بابلی و عیلامی قدیم نوشته شده اندکه بالا سمت چپ متعلق به داریوش و پایین سمت راست مربوط به پسرش خشایارشا می باشد. متن پارسی باستان در سمت چپ هر دو لوح جای گرفته است و پهنایی معادل ۱۱۵ سانتی متر دارد. متن بابلی در وسط هر دو کتیبه نوشته شده و متن عیلامی در ستون سوم قراردارد.

 

 

با توجه به سوراخ های کنار کتیبه، به نظر می رسد که کتیبه ها روپوشی داشته اند که آن ها را از گزند باد و باران حفظ می کرده است.

لوح سمت چپ که کمی بالاتر از کتیبه دیگر در کوه کنده شده است مربوط به داریوش بزرگ هخامنشی است. طول آن حدود ۲۹۰ سانتی متر، ارتفاعش ۱۹۰ سانتی متر و دارای متنی به شرح زیر است:

«خدای بزرگ است اهورامزدا، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را برای مردم آفرید، که داریوش را شاه کرد، شاهی از [میان] بسیاری، فرمانروایی از [میان] بسیاری. منم داریوش، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه سرزمین ها[یی] که نژادهای گوناگون دارند، شاه سرزمین دور و دراز، پسر ویشتاسب هخامنشی.»

کتیبه خشایارشا نیز در قسمت پایین همین کتیبه است و به طول ۲۷۰ سانتی متر و ارتفاع ۱۹۰ سانتی متر و متن آن عبارت است از:

«خدای بزرگ است اهورامزدا، که بزرگ ترین خدایان است، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که برای مردم شادی آفرید، که خشایارشا را شاه کرد، یگانه از میان شاهان بسیار، یگانه فرمانروا از میان فرمانروایان بی شمار. من خشایارشا، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورهای دارای ملل بسیار، شاه این سرزمین بزرگ دوردست پهناور، پسر داریوش شاه هخامنشی.»

 

نام گذاری

این کتیبه ها از دیرباز نام های گوناگونی را بر خود گرفته است، از جمله «سنگ نبشته – نبشت خدایان – دادمهان یا دادبهان – تنبابر – کتیبه های الوند – جنگ نامه و گنجنامه» که دو نام «جنگ نامه و گنجنامه» در سده های اخیر بیشتر مصطلح بوده است.

در خصوص وجه تسمیه گنجنامه می توان گفت: گنجنامه در زبان پارسی به معنای حکایت و داستان گنج است و عموم مردم را تصور بر این بوده است که راز گنجی نهان را در این کتیبه ها نگاشته اند و به نظر می رسد واژه جنگ نامه نیز تحت تاثیر ذهنیتی که از جنگ و جنگاوری شاهان گذشته در سر مردم بوده، یا با جایگزینی عامیانه کلمه جنگ بجای گنج بوجود آمده باشد.

موقعیت

سنگ نبشته های باستانی گنجنامه در جنوب غربی همدان به فاصله پنج کیلومتری محل فعلی شهر، در انتهای دره سرسبز و خرم عباس آباد و در ابتدای مسیر جاده ای که همدان را به تویسرکان و غرب کشور مرتبط می سازد و روی یکی از صخره های الوند واقع شده است.

کتیبه های گنج نامه در کنار آبشار با شکوه گنجنامه و دره زیبای عباس آباد در دامنه کوه الوند قرار دارند و همه روزه پذیرای گردشگران بسیاری از اقصی نقاط جهان است. مردم همدان خود در روزهای تعطیل به خصوص در ماه های گرم به این منطقه می آیند.

منبع: ویکیپدیا

کتیبه های گنج نامه به نام های کتیبه های گنج نامه، سنگ نبشته های گنج نامه، نیز شناخته می شود.

خرید بهترین فلزیاب های دنیا 09013545415

در دامنه کوه بیستون و در چهار صد متری شمال شرقی نقش برجسته گودرز، تخته سنگ چهار ضلعی نامنظمی به بلندی 5/2 متر دیده می شود که در سه وجه آن ، نقوش حجاری شده ای با برجستگی کم قرار دارد. نقش میانی،«بلاش» شاه اشکانی را به حالت تمام رخ به طول 180 سانتیمتر نشان می دهد. او گردنبندی بر گردن و کمربندی به کمر دارد و نیم تنه ساده ای که از کمر به پایین چسبان است، با دامنی گشاد بر تن دارد. بلاش ریشی توپی و سبیل تاب داده و گیسوانی بلند دارد که سربندی این موهای بلند را تزیین کرده است.

بلاش در دست چپ خویش پیاله ای دارد و دست راستش را به طرف آتشدانی دراز کرده و ظاهراً چیزی به داخل آن می ریزد. بر بدنه آتشدان کتیبه در 9 خط به خط پهلوی اشکانی کنده شده و متن آن بدین صورت است:« این تصویر بلاش شاه شاهان، پسر بلاش شاه شاهان، نوه ….». به علت محو بودن انتهای آن کتیبه معلوم نیست این تصویر مربوط به کدام بلاش است؟ در سمت چپ نقش بلاش و بر ضلع دیگر تخته سنگ، نقش شخصی به بلندی 163 سانتیمتر دیده می شود که دارای لباسی همانند بلاش است. وی دست راست را به طرف بالا گرفته و شیی در دست دیگر دارد و چنین به بیننده القا می شود که وی در حال گام برداشتن به سمت نقش بلاش است.

در سمت راست نقش بلاش ، بر ضلع دیگر نقش تخته سنگ، نقش شخص سومی حجاری شده است. این شخص نیز همانند شخص قبلی گویی در حال حرکت به سمت نقش بلاش است. وی نیم تنه ای که تا زانوانش می رسد بر تن دارد، کمربندی بر کمر بسته و گردنبندی به گردن آویخته است. همانند نقوش دیگر در دست راست شئ ای در دست دارد ولی دست چپ وی نامشخص است. ضلع دیگر این تخته سنگ از بالا تا پایین تراش خورده و آماده کندن نقش یا کتیبه ای است. این بنا در تاریخ 1380/12/19 به شماره 4884 به ثبت ملی رسیده است.

خرید بهترین فلزیاب های دنیا 09013545415

در پایین نقش برجسته و کتیبه داریوش اول ، نقش برجسته ای در قابی مستطیلی به طول 73/6 متر و عرض 48/3 متر بر کوه بیستون نقر شده که متعلق به مهرداد دوم شاهنشاه مقتدر اشکانی است که از سال 123قبل از میلاد تا 87 قبل از میلاد بر امپراطوری وسیعی حکم می راند. این نقش برجسته، در حدود سال 100 قبل از میلاد ایجاد شده است. در نقش برجسته مذکور، در برابر مهرداد دوم چهار نفر از ساتراپ های محلی به ترتیب اهمیت و جایگاهشان در پشت سر هم ایستاده اند . در حالی که نیمرخشان به طرف مهرداد است و نیمی از صورت مهرداد نیز به طرف آنهاست و یک دست خود را به حالت احترام بالا برده اند . مهرداد نیز دست راست خود را به حالت احترام بالا برده است .

کتیبه ای که بر روی این نقش برجسته حک شده ، در واقع افراد واقع در صحنه را به ما می شناساند .که به زبان و خط یونانی است. نفر اول «گودرز اول » ساتراپ ساتراپ ها و امیر گرگان است که بعدها بر بخشی از شاهنشاهی اشکانیان حکومت کرده است. نام نفر دوم کاملاً محو شده و لقبی نیز ندارد. نفر سوم « مهرداد » است که لقب او در این کتیبه «پیس تومینوس» به معنی مورد اعتماد شاه است. در دست وی تصویر الهه نیکه در حالی که حلقه روبان داری در دست دارد، دیده می شود. نفر چهارم «کوفاستس» نام دارد این نقش برجسته در حقیقت واگذاری قدرت از طرف مهرداد را به هر یک از این بزرگان نشان می دهد.

متاسفانه قسمت مهم نقش برجسته مهرداد دوم در قرن دوازدهم هجری قمری برای ایجاد وقف نامه شیخ علیخان زنگنه صدراعظم شاه سلیمان صفوی از بین رفته است. خوشبختانه طرح اولیه اثر از روی طرح شخصی به نام گرلو که در دوره صفوی و قبل از تخریب نقش برجسته کشیده شده، قابل بازسازی و مطالعه است. این اثر در تاریخ19/12/1380 به شماره 4881 به ثبت ملی رسیده است.

خرید بهترین فلزیاب های دنیا 09013545415

در قسمت شرقی نقش برجسته مهرداد دوم و در روی همان صخره ، نقش برجسته ای به طول 44/5 متر و عرض 1/3 متر از دوره اشکانی حجاری شده است که پیروزی گودرز دوم بر مهرداد يکي از شاهزادگان اشکانی که در دربار «گلاوديوس» امپراطوري روم پرورش يافته است را نشان مي دهد. گودرز از سال 38 تا 51 میلادی بر امپراطوری اشکانی حکومت می کرد . این شخص باید از بازماندگان گودرز ساتراپ ساتراپ ها که در نقش برجسته مهرداد دوم آمده، باشد.

نقش برجسته گودرز دوم نمایانگر سه سلحشور زره پوش است، شاه در وسط در حالی که توسط نیکه – الهه بالدار پیروزی – تاج بر سرش گذاشته می شود ، با نیزه ای پهن به مهرداد رقیب خویش و مدعی تاج و تخت اشکانی حمله می کند . مهرداد با این حمله از اسب سرنگون شده است. پشت سر گودرز ملازم وی سوار بر اسب و با نیزه ای در دست در حالیکه به سمت روبرو خیز برداشته دیده می شود و در قسمت پایین نیز سوار دیگری با یال و کوپال نقر شده است . این نقش برجسته دارای کتیبه ای به خط و زبان یونانی است که در آن گودرز با عنوان شاه شاهان پسر گیو و مهرداد فقط با عنوان مهرداد پارسی معرفی شده اند. این اثر در تاریخ 1380/12/19 به شماره 4881 به ثبت ملی رسیده است.

خرید بهترین فلزیاب های دنیا 09013545415

در 30 کيلومتري شرق کرمانشاه و در ارتفاع صد متري از زمین بر روي صخره اي آهکی، داريوش پادشاه مقتدر هخامنشی کتيبه و نقش برجسته مشهور خود را حک کرده است که تا سال 1835 کسي از متن کتیبه آگاه نبود. سراب بيستون محل اطراق کاروان ها در دورانهاي مختلف بوده است براي همين کسان زيادي کتيبه و نقش برجسته داريوش را ديده و شرحي از آن را در سفرنامه ها يا خاطراتشان آورد اند. قديمي ترين منبع موجود در این زمینه گفته هاي ديودور سيسيلي است که در قرن اول پيش از ميلاد اين حجاري را به الهه سميراميس و صد نيزه داري که اطرافش را گرفته اند نسبت داده و گفته است بدستور سميراميس در زير نقش برجسته نوشته اي با حروف سرياني نقل کرده اند ديودور با تکيه بر نوشته کتزياس چنين آورده است که این صخره مکان مقدسي بوده و به زئوس خداي بزرگ یونانيان تعلق داشته است.

ايزيدور خاراکسي جغرافيدان باستان درباره راه کاروان روي که از شرق بابل تا مرزهاي خاوري امپراطوري روم کشيده شده شرحي نوشته و در آن بيستون را باپتانا در ناحيه کامبادنا ناميده و مي نويسد در باپتانا نوشته و تصويري از سميراميس است. با وجود اختلاف نام بيستون با باپتانا که ايزيدور از آن ياد کرده در يکي بودن آنها کمتر مي توان ترديد داشت چون در کتيبه داريوش از ناحيه کامپادنا در سرزمين ماد در محل کتيبه نام برده شده است .

ابن حوقل آنرا نقش مکتب خانه اي مي داند که معلم براي تنبيه شاگردانش تسمه اي در دست دارد. گاردان جهانگرد فرانسوي در سال 1794 میلادی اين نقش را پيکره دوازده حواري مسيح دانست و تصوير فروهر را به مسيح نسبت داد. کرپورتر در سال 1818 حدس زد که اين نقش ها پيکره شلم نصر و دو سردار و ده سبط ( قبيله ) اسرائيل است که به اسارت افتاده اند. خطر صعود از کوه مانع از آن مي شد که کسي به کتيبه نزديک شود. کرپورتر تا نيمه راه صعود کرد و طرحي از پيکره ها کشيد. او درباره خطر بالا رفتن از کوه مي گويد ” هيچ زماني بدون بيم مرگ از آنجا نمي توان بالا رفت ” .

اولین بار هنری .ک. راولینسون در سال های 37-1835 میلادی (دوره حکومت محمدشاه قاجار) و سال های 1844و 1847 میلادی (دوره حکومت ناصرالدین شاه قاجار) کتیبه را از نزدیک بررسی و از قسمتی از آن رونوشت تهیه کرد. وی در سال های 1851-1849 میلادی کتابی با نام کتیبه های میخی فارسی در بیستون نوشت و با رمزگشایی متن فارسی باستانِ کتیبه بیستون که به خط میخی نگاشته شده، راهگشای کشف خطوط عیلامی، بابلی و هموار کننده مسیر مطالعات آشورشناسی گردید. در واقع وی متون فارسی باستان و بابلی را خواند ولی متن عیلامی به عهده ادوین نوریس گذاشته شد که آن را در سال 1855 میلادی به چاپ رساند.

در سال 1282 شمسی یا 1903 میلادی ابراهم. و. ویلیام جکسون استاد دانشگاه کلمبیا دومین کسی بود که از کوه بیستون بالا رفت و کتیبه داریوش را مورد بررسی قرار داد و برخی از خطاهای راولینسون را در قرائت علایم میخی اصلاح کرد. در سال 1283شمسی یا 1904 میلادی از سوی موزه بریتانیا هیأتی به سرپرستی لئونارد ویلیام کینگ و رگینالد کمپل تامپسون به بیستون آمدند و توانستند از نقطه ای هفتاد متر بالاتر از کتیبه پایین آمده و بخش هایی از متن خوانده شده توسط راولینسون را اصلاح کنند ولی متأسفانه این هیأت موفق به نسخه برداری مجدد از کتیبه نشدند.

در سال 1948 میلادی جورج. جی کامرون همه کتیبه را نسخه برداری کرد. وی نسخه اول متن عیلامی را که تا آن زمان ناخوانا مانده بود را نیز نسخه برداری نموده و توانست شمار دیگری از واژه ها و حروف خوانده نشده را قرائت کند و با خمیر کائوچو از نشانه ها قالب گیری نماید. همچنین کامرون موفق شد از پایین کتیبه راهی برای رسیدن به آن پیدا کند. متأسفانه تصادفاً قالب متن بابلی به سختی آسیب دید و وی قالب دیگری از این متن تهیه نمود.

در سال 1950 رولند.گ.کنت متن فارسی باستان را ویراستاری کرد که متن، ترجمه انگلیسی، واژه نامه و گرامر را نیز دربر داشت و از آن زمان تاکنون ویرایش های مختلفی از متن های فارسی باستان، ایلامی و بابلی چاپ و منتشر شده است.

نقش برجسته بر سطحي به طول 6 متر و عرض يا ارتفاع 20/3 متر حجاري شده است. در سمت چپ نقش برجسته، تصویر تمام قد داریوش به ارتفاع 78/1 متر حجاری شده است. وی تاج کنگره داری بر سر، پیراهن بلندی بر تن دارد. ریش او مجعد و چهارگوش است. دست راست پادشاه به نشانه پرستش به سوي فروهر بلند شده است. فروهر که نماد اهورامزدا است روبروي پادشاه قرار دارد و حلقه اي در دست چپ گرفته و دست راست خود را مانند پادشاه بلند کرده است اين حرکت ظاهراً علامت دعاي خير است . يک ستاره هشت پر درون دايره بالاي کلاه تقريباً استوانه اي شکل فروهر ديده مي شود که همين نقش هم در تاج کنگره دار زيبايي که بر سر داريوش است ، ديده مي شود . شايد بدين وسيله داريوش اهورائي بودن خود را نشان مي دهد. داریوش پای چپ را بر روی سینه گئومات مغ – شورشی مشهوری که بردیا برادر کمبوجیه شاه هخامنشی را به قتل رسانده و خود را شاه نامیده بود – نهاده است. وی در دست چپ کمانی دارد که در فرهنگ ایران باستان نشانه پادشاهی است و دست راست را به احترام به سوی فروهر بالا برده است. در پشت سر داریوش «وینده فره نه» کماندار و «گئوبروه» نیزه دار مخصوص پادشاه و دو تن از کسانی که شاه را در قتل گئومات یاری کرده اند، ایستاده اند. در مقابل داریوش نه اسیر با گردن و دست هایی از پشت بسته نقش شده اند در بالای سر هر کدام

از این اسیران ، در زیر تنه گئومات و نیز بر روی دامن لباس اسیر سوم نام و نقش پادشاه شورشگر ، جایی که در آن شورش کرده و محل سرکوب شورشی ذکر شده است. این اسیران به روایت کتیبه کسانی هستند که به دروغ خود را شاه نامیده اند و عبارتند از: گئومات مغ، آسینه خوزی، ندیت بئیر بابلی، مرتیه پارسی، فرورتی مادی، چیسمه تخمه اسگرتی، فراد مروزی، وهیزاد پارسی و ارخ ارمنی.

این کتیبه 22 متر طول و 8/7 متر عرض دارد که به خط میخی و سه زبان فارسی باستان، عیلامی و اکدی یا بابلی نو نگاشته شده است. متن فارسي باستان در زير نقوش در 5 ستون به طول 23/9 و عرض یا ارتفاع 63/3 متر و 414 سطر قرار دارد. متن عیلامی در دو نسخه شامل593 سطر و هشت ستون تحریر شده است. در سمت راستِ نقوش بخشی از این کتيبه به طول 60/5 و عرض يا ارتفاع 70/3 نقر گردیده و بقيه آن در سمت چپ در امتداد متن فارسي باستان به طول 67/5 و عرض 63/3 متر قرار دارد. متن اکدی در یک تک ستون در سمت چپ نقش برجسته ها بر لبه پیش آمده صخره قرار گرفته است و ترجمه پاراگراف 69-1 فارسی باستان را در بر داشته و شامل 112 سطر است. علاوه بر سه متن اصلی ، 11 کتیبه کوچک بر صخره داریوش نگاشته شده که مربوط به داریوش و دشمنان اسیر شده وی است. این کتیبه ها تا جایی که فضا اجازه می داده نزدیک به شخصی قرار گرفته اند که به آنها تعلق دارد.

خرید بهترین فلزیاب های دنیا 09013545415